نقش زنان در زمینه سازی ظهور

نقش زنان در زمینه سازی ظهور  

صفحه 1 از 3

همه انسان‌ها در برابر امام عصرِ خود مسئول هستند و برای زمینه‌سازی ظهور آن حضرت وظایفی را بر عهده دارند. زنان علاوه بر نقش عمومی كه همه انسان‌ها عهده‌دار هستند، می‌توانند در مواردی به طور خاص ایفای نقش نموده و زمینه‌های ظهور را فراهم نمایند و این مسئله، اهمیت نقش زنان را در زمینه‌سازی ظهور روشن می‌نماید.

برای دست‌یابی به این مهم، شناخت جایگاه زن در ابعاد مختلف لازم است تا بتوان در پرتو آن به چگونگی تأثیرگذاری زن در ابعاد گوناگون پرداخت.در این نوشتار برای پاسخ‌گویی به كیفیت نقش زنان در زمینه‌سازی ظهور، ضمن استفاده از كتاب‌های روایی و تحلیلی، برای استفاده بهتر از نظرات موجود، با مراجعه به سایت‌های اینترنتی مرتبط با مهدویت و جست‌وجو در مقالات، فصلنامه‌ها و … سعی شده است تا ارائه مطالب به صورت توصیفی ـ تحلیلی از پویایی هر چه بیشتر برخوردار گردد.

مقدمه
در دوران غیبت و پنهان زیستی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باورمندان مهدویت دارای رسالت و مسئولیت خطیری می‌باشند. منتظران واقعی و راستین در جامعه منتظران جهت نیل به جامعه ایده‌آل مهدوی از پای ننشسته و با تلاش و كوشش مضاعف و با ارائه برنامه و راهكارهای تبلیغی، زمینه شوق و علاقه مردم را جهت درك ظهور و آمدن حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دوچندان می‌كنند.

دو مسئولیت مهم در تحقق ظهور امام مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشّریف
منتظران واقعی با اجرای دو مسئولیت در جامعه زمینه تحقق ظهور را تسهیل می‌نمایند:

1- نخستین مسئولیت كه شاید مهمترین نیز باشد همان خوداندیشی و خودسازی است؛ یعنی منتظِر واقعی قبل از آن‌كه به فكر دیگران باشد (دگراندیشی داشته باشد) باید با احیای شاخصه های مهدی پسند و مزین شدن به خصال نیك و اخلاق اسلامی خود را در زمره یاران واقعی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار دهد.

2- دومین مسئولیت بعد از خوداندیشی، دگراندیشی می‌باشد. در این مسئولیت، منتظِر واقعی با تبلیغ و اشاعه فرهنگ ناب مهدوی در میان منتظران، عشق و علاقه آنان را نسبت به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و ظهور او بر می‌انگیزاند و مردم را  نسبت به آمدن حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و تشكیل حكومت جهانی تشنه و مشتاق می‌نماید. در این میان نقش زنان ـ كه جمعیت انبوهی از مردم را تشكیل می‌دهند ـ نقش خطیر و مهمی است؛ زیرا قلمرو و نفوذ زنان در جامعه و ابعاد مختلف آن، دارای گستره وسیعی می‌باشد؛ یعنی علاوه بر جامعه، در خانواده و مدرسه و… جهت تربیت نسل منتظِر و پرورش یاران خاص حضرت، نقش بی‌نظیر و بی‌بدیلی را بر عهده دارند. از این رو زنان منتظِر به خاطر جایگاه مهم اجتماعی، و خانوادگی در صورت انجام صحیح مسئولیت، منتظران و جامعه منتظران را به سوی جامعه ایده‌آل مهدوی سوق خواهند داد.

زمینه‌سازی: مقدمه چینی، آماده ساختن استعداد و تهیه مقدمات برای منظوری را زمینه‌سازی گویند(1).
ظهور در لغت: آشكار شدن چیز پنهان(2)، پدیدار شدن و هویدایی را گویند(3).

ظهور در مباحث مهدویت: به معنای ظاهر شدن حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف پس از زیستن طولانی، جهت برپایی حكومت عدل جهانی است. نكته مهم در ظهور، مسبوق بودن آن به غیبت است.(4) نقش: كنایه از طرح تازه افكندن و صورت نو ظاهر ساختن می‌باشد.(5)
اجتماع در لغت: كاری كه به اجتماع و به همگان بستگی داشته باشد، آن‌چه مربوط به گروهی كه با هم زندگی می‌كنند، باشد(6).
اجتماع در اصطلاح: «در گسترده‌ترین معنا، آن‌گونه كه در مورد انسان‌ها به كار برده می‌شود، هر نوع رفتار یا نگرشی است كه از طریق تجربه حال یا گذشته از رفتار سایر مردم (مستقیم یا نامستقیم) تأثیر پذیرفته باشد، یا اشاره به رفتاری است كه به سوی مردم جهت‌گیری شده باشد.(7)
فرهنگی در لغت: به چیزی گفته می‌شود كه منسوب به فرهنگ باشد و فرهنگ به معنای دانش، علم، معرفت و یا مجموعه آداب و رسوم گفته می‌شود.(8)
فرهنگ در اصطلاح: «شامل الگوهایی است؛ آشكار و نا آشكار از رفتار و برای رفتار كه به واسطه نمادها حاصل می‌شود و انتقال می‌یابد؛ نمادهایی كه دست‌آوردهای متمایز گروه‌های انسانی و از جمله تجسم‌های آنها را در كار ساخت تشكیل می‌دهند. هسته اصلی فرهنگ، شامل عقاید سنتی و به خصوص ارزش‌های وابسته به آنهاست».(9)
سیاسی در لغت: «منسوب به سیاست؛ و سیاست، حكم راندن به رعیت و اداره كرن امور مملكت و حكومت كردن را گویند».(10)
سیاست در اصطلاح: «یك برنامه پیش اندیشید‌نی برای هدف‌ها و طرز عمل‌هاست. فرایند سیاست، عبارت است از ضابطه‌مندی، اعلام و به كار بستن تقاضاها و چشم‌داشت‌ها».(11)
اقتصادی در لغت: «منسوب به اقتصاد»(12) را گویند.
اقتصاد در اصطلاح: این‌گونه تعریف شده است: «علم اقتصاد، رفتار انسان را در ارتباط با وسایل كمیاب كه موارد استعمال گوناگون دارند، به اهداف معین، هم‌چون حداكثر كردن درآمد، مطالعه می‌كند و این مطالعه معمولاً با به كارگیری داده‌های قیمت درمقایسه، انجام می‌شود. اما انتخاب میان اهداف معین معمولاً مستلزم انتخاب میان ارزش‌ها و سیاست‌های اجتماعی است».(13)

1. دیدگاه‌ها در مورد زمینه‌سازی
در روایات اسلامی، مطالب بسیاری درمورد انتظار و فرج آمده و به منزله بهترین اعمال معرفی گردیده است.
رسول گرامی اسلام صل الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: بهترین اعمال امت من، انتظار فرج (گشایش) خداوند عزوجل است. (14)
هم‌چنین فرموده‌اند: بهترین عبادت، انتظار فرج است. (15)
برداشت‌های متفاوت از مفهوم انتظار، موجب گردیده تا نظرات متفاوت و متضاد رخ بنماید و بر اساس این برداشت‌ها، تكالیف متفاوتی ارائه شود. برای روشن‌شدن وظیفه شیعیان و منتظران واقعی حضرت، بررسی نظریات و دیدگاه‌ها و در نهایت روش صحیح آن ضروری به نظر می‌رسد.

الف) زمینه‌سازی منفی
عده‌ای انتظار فرج را به این معنا دانسته‌اند كه جامعه بایستی به حال خود رها شود و نباید به فساد آن توجهی نشان داد تا زمینه ظهور ـ كه دنیایی پر از ظلم و فساد است ـ فراهم آید. عده‌ای فراتر از این عقیده معتقدند نه تنها نباید جلوی فساد و گناهان را گرفت، بلكه بایستی به آنها دامن زد تا هر چه بیشتر زمینه ظهور حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف فراهم آید.(16)
این انتظار همواره مورد مذمّت و سرزنش قرار گرفته است؛ چرا كه منجر به تعطیل شدن حدود و مقررات اسلامی گشته و با موازین اسلامی و قرآنی سازگاری ندارد.(17)

ب) عدم زمینه‌سازی
برخی با تمسك به بعضی روایات، مانند «هر علم و پرچمی قبل از ظهور قائم، باطل است»، هرگونه زمینه‌سازی و تشكیل حكومت را باطل و بر خلاف اسلام می‌دانند و آن را در راستای بسته شدن باب مهدویت برشمرده‌اند.
از این جمله می‌توان به انجمن حجتیه اشاره نمود كه به وسیله شیخ محمود ذاكر زاده تولایی، معروف به شیخ محمود حلبی (1279 ـ 1376ه ـ .ش) تأسیس شد و پس از انقلاب اسلامی نیز به دلیل تضاد افكار آنان با انقلاب اسلامی، نه تنها با آن همكاری نكردند، بلكه در مواردی با آن مقابله نیز می‌كردند.
این گروه در پی سخنرانی حضرت امام خمینی قدس سره مبنی بر مذمت كسانی‌كه معتقد به زیاد شدن فساد برای ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بودند طبق بیانیه‌ای به طور رسمی انحلال خود را اعلام كرد.(18)
این گروه هیچ مسئولیتی را متوجه مردم نمی‌دانند، بلكه تنها، دعا را برای ظهور حجت، لازم می‌دانند.

پ) زمینه‌سازی مثبت
«زمینه‌سازی مثبت» را باید در معنای «انتظار سازنده» جست‌وجو نمود. انتظار سازنده، همان انتظار راستینی است كه به عنوان «با فضیلت‌ترین عبادت» یاد شده است.(19)
در طول یازده سده غیبت كبری امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف درخشان‌ترین چهره‌ای كه به این «انتظار سازنده و زمینه‌سازی مثبت» جلوه خاص بخشیده است، حضرت امام خمینی قدس سره ربوده كه با طرح اندیشه حكومت اسلامی در عصر غیبت، به «انتظار»، معنا و مفهوم تازه‌ای بخشید. ایشان ضمن مقابله با دیدگاه‌هایی كه انتظار را «تن دادن به وضع موجود» می‌دانستند، فرمودند: انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است و ما باید كوشش كنیم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پیدا كند و مقدمات ظهور، ان‌شاءا… تهیه شود.(20)هم‌چنین ایشان معتقد بودند، با گسترش اسلام راستین در جهان و مبارزه با جهان‌خواران، باید زمینه ظهور منجی موعود را فراهم نمود.(21)
مهم‌ترین تفاوت بین مكاتب دینی و غیردینی، امید به آینده‌ای روشن است كه در افراد، ایجاد انگیزه تحرك می‌نماید. تجلی این امید در مكتب تشیع در ظهور منجی موعود، مهدی صاحب‌الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بوده و تحرك به سوی آن در «انتظار سازنده» نهفته است.
بنابراین، انتظار به معنای «فراهم آوردن زمینه‌های ظهور، ظلم‌ستیزی به مقدار توان و آمادگی برای ظهور حضرت»(22) می‌باشد، این زمینه‌سازی به مثابه ضرورت اسلام و قرآن مطرح، و وظیفه تمام مسلمین می‌باشد. دلایل عقلی و نقلی، ما را به این صحیح رهنمون می‌سازد؛ زیرا مسلمانی كه خود را پای‌بند احكام اسلام می‌داند، اجازه نمی‌دهد هیچ یك از آیات و روایاتی كه درباره امر به معروف و نهی‌ از منكر، حدود و دیات، جهاد، كمك به محرومان، چگونگی برخورد با ظلم و عدم تسلیم در برابر ستم و … می‌باشند، تعطیل و عمل نشود(23).

2. زمینه‌سازی و جایگاه زنان
زمینه‌سازی و آمادگی برای ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در روایات، بیان‌گر اهمیت نقش مردان و زنان مؤمن است.
رسول خدا می‌فرماید:(24) «گروهی از مردمِ مشرق، بیرون آمده برای ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف زمینه‌سازی می‌كنند، یعنی سلطنت ایشان را فراهم می‌سازند».(25)
به گواه دیگر روایات، ایرانیان نقش بزرگی در زمینه‌سازی ظهور حضرت دارند و این روایات، ضمن بشارت، هشداری به وظیفه سنگین ایران اسلامی نیز می‌باشد.
زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، منتظران راستینی هستند كه در انتظار حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف روز شماری می‌كنند و در این زمینه، جنسیت معنایی ندارد؛ تنها تفاوت، به چگونگی كارآیی هر یك از مردان و زنان برمی‌گردد.
در نظام اسلامی، زن و مرد از نظر حقیقت وجودی یكسان هستند و ملاك برتری انسان‌ها در تقواست.(26) چنان‌كه خداوند می‌فرماید: «گرامی‌ترین شما نزد خدا با تقواترین شماست»(27) و معیار پاداش انسان‌ها بر اساس عمل صالح است و تفاوتی بین زن و مرد نمی‌باشد.
هم‌چنین در جای دیگری می‌فرماید: «و هر كس كار شایسته كند ـ چه مرد باشد یا زن ـ در حالی كه ایمان داشته باشد، در نتیجه آن داخل بهشت می‌شود».(28)
صرف‌نظر از حقیقت وجودی انسان‌ها، نمی‌توان تفاوت‌های ظاهری و جسمی و روانی مرد و زن را نادیده گرفت. هر یك طبق نظام خلقت، دارای جایگاه ویژه‌ای می‌باشند؛ بنابراین قراردادن هر یك در جایگاه صحیح خود موجب رشد و شكوفایی آنها می‌گردد.
آشنایی با وظایف منتظران واقعی و عمل به آنها در سطح افراد و جامعه، موجب اصلاح جامعه می‌گردد و مقدمات ظهور را مهیا می‌سازد و آگاهی لازم را در پیروان و یاران راستین او فراهم می‌آورد. بنابراین وظیفه هر مسلمان مدعی، حمایت ولایت است كه با وظایف خود آشنا گردد و درصدد عمل به آنها برآید.

 نقش زنان در تاریخ زندگی امام
مواردی كه برای فرد منتظر برشمرده می‌شود، برای زن و مرد یكسان است. ولی آن‌جا كه بحث چگونگی زمینه‌سازی پیش‌ می‌آید، زنان در زیر ساخت‌ها قرار می‌گیرند.
امام خمینی رحمه الله علیه درباره زنان می‌فرمایند: «زن، مربی جامعه است. از دامن زن انسان پیدا می‌شود. مرحله اول مرد و زن صحیح، از دامن زن است. مربی انسان‌ها، زن است».(29)
نقش زیربنایی زن در تولد و رشد صاحب‌الامر عجل الله تعالی فرجه الشریف، مشهود است كه از هنگام تكوین و تولد ایشان آغاز، و سپس با طی مراحل رشد، زمینه‌های امامت ایشان فراهم می‌گردد.
آمادگی نرجس خاتون برای همسری با امام حسن عسكری علیه السلام از آن جمله است كه با تحمل سختی‌ها همراه بود. در حالی كه نرجس خاتون در قصر پدر به عنوان ملكه، امكانات بسیاری در اختیار داشت. ولی دل‌بستگی او به امام حسن عسكری علیه السلام ـ كه قطعاً از صفای دل او نشأت می‌گرفت ـ موجب شد تا رنج اسارت را بپذیرد و با حفاظت و صیانت از حریم خود به وصال یار برسد.(30)
مرحله دیگر زمینه‌سازی را می‌توان در پرورش نرجس خاتون نزد عمه بزرگوار(31) امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف جست‌وجو نمود؛ هنگامی كه برای تعلیم آداب اسلامی از محضر آن بزرگوار استفاده می‌نمود؛ چرا كه تكوین و رشد امام، علاوه بر صلب شامخ، نیازمند رحم پاك می‌باشد. و اینها بیان‌گر نقش اساسی زنان در زمینه‌سازی و مقدمات پیش از تكوین، هنگام حمل و سپس به دنیا آمدن امام می‌باشد كه دور از چشم همگان، جز عده‌ای خواص صورت ‌پذیرفت.
با آغاز امامت امام در دوران غیبت صغری نیز مردم با مراجعه به مادر امام حسن عسكری علیه السلام كه معروف به جده بود، به حل مشكلات خود می‌پرداختند و این مسئله، حضور زنان در زمینه‌های اجرایی را گوشزد می‌نماید.(32) بنابراین زنان قبل و بعد از غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در عرصه‌های مختلف برای حضرت زمینه‌سازی می‌كردند و هم‌چنان این سیره ادامه دارد.

3. محدوده زمینه‌سازی فردی
مؤمنین حقیقی كسانی هستند كه ایمان آنها با عمل صالح پیوند خورده است. نمایان‌گر این مهم، بیان آیاتی است كه در آنها حدود 49 بار عبارت  «الذین آمنوا» و «عملوا الصالحات» در قرآن كریم، همراه هم آمده است. البته ایمان و عمل صالح بدون ولایت ائمه علیهم السلام و بیزاری از دشمنان آنها محقق نخواهد شد.
ابوبصیر بیان می‌كند: امام صادق علیه السلام روزی فرمود: آیا به شما در مورد چیزی خبر ندهم كه خداوند عزوجل عملی از بندگان را بدون آن قبول نمی‌كند؟ گفتم: آری، فرمود: شهادت به این‌كه جز خدای یگانه خدایی نیست و این‌كه محمد صل الله علیه و آله و سلم بنده او و رسول اوست و اقرار بدآن‌چه خدا به آن امر نموده است و ولایت و دوستی ما و برائت و بیزاری از دشمنان ما، یعنی خصوص ما ائمه علیهم السلام و تسلیم ایشان شدن و ورع اجتهاد و طمأنینه و تلاش و انتظار قائم را داشتن.(33)
الف) حیطه شناخت كه تجلی‌گاه بینش انسان‌ها می‌باشد؛ ب) حیطه عاطفه كه گرایشات انسانی را جهت می‌بخشد؛ پ) حیطه رفتار كه اعمال و كردار آدمی را شكل می‌دهد.

الف) حیطه شناخت
اگر انسان خود را شناخت، به معرفت پروردگار نائل خواهد آمد و از جمله ویژگی‌های زمینه‌سازان ظهور، شناخت حقیقی خداوند متعال است. حضرت علی علیه السلام در این باره فرموده‌اند: «مردان مؤمنی كه خدا را در كمال شایستگی شناخته‌اند و ایشان، یاوران مهدی در آخرالزمان‌اند.» (34)
پس از شناخت خدای متعال، شناخت حجت و امام او در روی زمین برای هدایت انسان‌ها از مهم‌ترین وظایف مؤمنان محسوب می‌شود؛ چرا كه «هر كس امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است».(35)
شناخت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به سبب ویژگی‌های خاصی هم‌چون ولادت پنهان، زیست پنهان، امتحانات سخت و دشوار و … از اهمیتی دو چندان برخوردار است.(36)
كسی كه خود را مهیای ظهور حضرت می‌سازد درمرحله اول با شناخت صحیح، انگیزه لازم ایمان و عمل صالح را به دست می‌آورد و این شناخت، زمینه‌ساز اقدامات بعدی در زمینه گرایشات و كردار فردی است.
كسب معرفت صحیح به دریافت عقلی افراد باز می‌گردد. البته باید توجه داشت مراد از عقل در این موارد، عقل اجتماعی و دركارهای اجرایی نیست كه معمولاً برترین آن به مردان نسبت داده می‌شود؛ بلكه مراد، عقلی است كه با آن به كسب كمالات پرداخته می‌شود و در این زمینه، مردان و زنان تفاوتی ندارند.(37)
بنابراین كسی كه به شناخت و معرفت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ره نیابد، نشان‌گر آن است كه خدای خود را نشناخته است و كسی كه خدای خود را نشناسد، از دین گمراه گردیده است.(38) برای درك معرفت صحیح باید از خدای متعال كمك و یاری خواست(39) و چنان كه خواهیم گفت ره یافتن زنان در این زمینه از طریق عاطفه و احساسات هموارتر است.

ب) حیطه عاطفه
دوستی و محبت از شناخت ناشی می‌شود و شناخت صحیح خدا و ائمه معصومین علیهم السلام ایجاد محبت و مودت می‌نماید.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «هر چیزی پایه و اساسی دارد و اساس محبت و دوستی ما شناخت اهل‌بیت است».(40)
بنابراین، محبت نشانه ایمان كامل است. هم چنین امام صادق علیه السلام در مورد قول خداوند متعال كه می‌فرماید:  «و من یطع الله و رسوله» فرمودند: در مورد ولایت علی علیه السلام و ائمه بعد از ایشان است كه پس از آن خداوند فرمود:  «فقد فاز فوزاً عظیماً».(41)
ولایت به معنای قبول امامت و سرپرستی ائمه علیهم السلام است و وظیفه منتظران نسبت به امام غایب، احترام خالصانه به آن حضرت است كه با شنیدن لقب قائم، به احترام آن حضرت بلند شوند(42) و آمادگی خود را برای همراهی حضرت اعلام نمایند. ایجاد ارتباط عاطفی با امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در زنان بسی آسان‌تر از مردان می‌باشد؛ چرا كه زنان در بخش دل و قلب و گرایش و جذبه موفق‌تر از مردان‌اند(43) و انعطاف‌پذیری زنان در این رابطه بیشتر از مردان است. لذا پس از شناخت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بهتر و راحت‌تر می‌توانند با او ارتباط روحی برقرار سازند و شاید به همین دلیل مدعیان دروغین ارتباط با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از این حربه عاطفی در زنان سوء استفاده می‌كنند كه برای مبارزه با این سوء استفاده‌ها باید كیفیت شناخت و ارتباط صحیح با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را در جامعه ترویج نمود.
عشق ورزیدن به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف تنها در ارتباط با آن حضرت خلاصه نمی‌شود؛ بلكه وجود هر كس كه سرشار از عشق امامت و ولایت است، خود را سرا پا مهیای خدمت‌گزاری برای حضرت می‌نماید و در زمان غیبت نیز خدمت به یاران حضرت را سر لوحه كارهای خود قرار می‌دهد.(44)
زنان به دلیل ظرافت و گرایش قلبی، دارای انعطاف بیشتر و یا حداقل همسان با مردان در جنبه ذكر می‌باشند(45) و این ذكر است كه موجب تذكر و معرفت الهی می‌گردد.
در جامعه اسلامی، كارهای اجرایی خانواده بر عهده مرد نهاده شده، اما اساس خانواده كه بر مهر و محبت بنا شده است بر محوریت زن می‌چرخد. اگر زنان جامعه اسلامی، مهر و محبت خدایی را در خانه پیاده نمایند، اساس جامعه اسلامی نیز بر پایه محبت خدا و امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف شكل می‌گیرد.
متمركز نمودن گرایشات به سوی هدف متعالی خدمت‌گزاری به امام و یاران آن حضرت، موجب تمركز افكار و نیروهای آدمی می‌شود و موجب وحدت شخصیت می‌گردد.(46) همین امر موجب می‌شود تا یاران حضرت، افرادی محكم و استوار گردند و براساس آن چه در روایات آمده؛ «قلب‌های ایشان هم‌چون پاره‌های آهن است».(47) این دل‌ها در مقابل دشمنان، سخت و محكم است، ولی برای دوستان پر از محبت و مودّت می‌باشد. این همان خصوصیتی است كه برای یاران پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم بر شمرده شده است:  «محمد رسول‌الله و الذین معه اشداء علی الكفار رحماء بینهم».(48)
در دیگر روایات، فضیلت و برتری یاران قائم بر اهل هر زمانی بیان گردیده است. امام سجاد علیه السلام در این باره فرموده‌اند: «غیبت دوازدهمین ولی خدا از اوصیاء رسول‌الله صل الله علیه و آله و سلم و ائمه بعدش ادامه پیدا می‌كند. ای اباخالد، همانا اهل زمان غیبت امام، به امامت امام غایب معتقد می‌باشند و در انتظار ظهورش به سر می‌برند؛ ایشان با فضیلت‌ترین اهل‌ هر زمانی هستند؛ زیرا خداوند متعال به ایشان عقل و فهم و معرفتی عطا كرده كه غیبت، نزد ایشان هم‌چون، مشاهده است».(49)

پ) حیطه رفتار
رفتار انسان، نمایان‌گر افكار و عقاید او است. یكی از وظایف مهم منتظران، خودسازی و مراقبت بر رفتار خویشتن است تا در پی آن دیگران و جامعه نیز به رفتار صحیح متمایل شوند. رفتار صحیح، نتیجه گرایشات درست، و گرایش‌های صواب در سایه اعتقاد نامناسب ایجاد می‌شود.
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «شما صالح نمی‌شوید تا معرفت پیدا نكنید و معرفت پیدا نمی‌كنید تا باور و اعتراف نداشته باشید و باور و اعتراف نخواهید داشت تا تسلیم نشوید».(50)
رفتار و كرداری از مؤمن منتظر قابل پذیرش است كه با قوانین اسلام مطابق باشد. به عبارت دیگر، انسان مؤمن، خود را تسلیم اوامر الهی می‌نماید و احكام و دستورات الهی را در حد فهم و درك خود به اجرا در می‌آورد و در مواردی نیز كه برای او درك‌پذیر نیست، گردن می‌نهد و سرا پا تسلیم اوامر الهی می‌شود.
البته این بدان معنا نیست كه تفكر، تعقل و تدبر را كنار گذارد و چشم و گوش بسته هر فرمانی را بپذیرد؛ بلكه باید نسبت به آن‌چه وظیفه او است، آشنا گردد و با استفاده از ابزار عقل و فهم، درصدد دست‌یابی به احكام اسلام برآید و چنآن‌چه در مواردی نسبت به صدور حكمی جزم پیدا نمود، ولی به حكمت آن دست پیدا نكرد، خود را تسلیم اوامر الهی نماید و به دلیل عقل گریزی برخی مسائل به مقابله با آنها نپردازد.
امام سجاد علیه السلام، منتظران عصر غیبت را با این صفت می‌ستاید كه خداوند متعال به ایشان عقل و فهم و معرفت فراوان عطا كرده است.(51)
یكی از عوامل خودسازی، حفظ خویشتن از انجام محرمات الهی است، این فرمایش گوهربار حضرت علی علیه السلام است كه می‌فرماید: «دوری كردن از بدی‌ها بهتر از انجام خوبی‌هاست».(52)
یكی از خطرات جدی كه مسلمانان عصر غیبت را تهدید می‌كند، واقع شدن در فتنه‌ها و آزمایشاتی است كه امكان دارد دین آنها را تباه و خراب نماید. امام صادق علیه السلام این خطر را چنین گوشزد می‌فرمایند: «در آینده مبتلا به شبهه‌ای می‌شوید، بدون وجود نشانه و پرچمی كه دیده شود و حضور امامی كه هدایت كند، از این وضعیت نجات نمی‌یابد، جز كسی كه دعای غریق بخواند». عبدالله بن سنان از آن حضرت سؤال می‌كند، امام می‌فرماید: «یا الله، یا رحیم، یا مقلب القلوب، ثبت قلبی علی دینك».(53) زمان غیبت دارای شرایط حساس و خطرناكی است كه در صورت غفلت، اهل ایمان در مهلكات آن واقع می‌شوند و بدون توجه، ایمان از قلب‌های آنها خارج می‌شود. بنابراین مؤمنین باید با تمسك به دین خود لحظه‌ای از یاد خدا و امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف غافل نشوند. دین‌داری و اعتقاد صحیح به غیبت و امامت، كار دشواری است كه فقط از افراد اهل یقین و با استقامت ساخته است.(54)
بهترین راه مقابله، تقویت مبانی اعتقادی و در پرتو آن ایجاد معرفت و محبت حقیقی اهل‌بیت علیهم السلام در دل مردم برای گسترش عمل به احكام اسلامی است.
زنان در این رابطه دارای نقش اساسی هستند و می‌توانند با اقدامی اساسی در این زمینه به كسب معارف اسلامی و الهی بپردازند و آنها را در مورد خود و سپس با تأثیرگذاری درخانواده پیاده نمایند؛ چرا كه نقش فردی زن در خانواده بسیار مؤثر می‌باشد و با اصلاح خانواده‌ها، جامعه اسلامی نیز به رشد و تعالی مطلوب خواهد رسید ومنتظران واقعی امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف رشد خواهند نمود.
انسان دین‌دار در پرتو دین در برابرتحریف‌ها و شبهه افكنی‌ها، عملكرد دینی خود را رها نمی‌كند و با صبر و شكیبایی، دین خود را حفظ می‌نماید و با ذكر خدا و ائمه علیهم السلام سعی در حفظ خود و دیگران می‌نماید. بنابراین یك فرد منتظر، ضمن اصلاح خود، به اخلاق نیك اسلامی مزین می‌شود و با عمل به وظایف فردی خویش، احكام و دستورات قرآن را به كار می‌بندد(55) وظایفی كه فرد نسبت به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به عهده دارد، در كتاب مكیال المكارم تحت 80 عنوان بیان گردیده است.(56)
در عصر حاضر، احیای علوم اهل‌بیت علیهم السلام توسط زنان در خانه‌ها، بسیار آسان گردیده است. در مرحله اول، استفاده از كتاب‌های احكام مراجع تقلید برای عمل كردن به احكام و سایر كتاب‌های اسلامی با هدف ارتقای سطح علمی و در مرحله بعد، استفاده از رسانه‌های ارتباط جمعی، به راحتی امكان‌پذیر است.

پایگاه اطلاع رسانی مهدویت

1. علي‌اكبر دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ذيل واژة مورد نظر.
2. خليل‌بن احمد فراهيدي، العين، ذيل واژه مورد نظر؛ محمدبن مكرم ابن منظور، لسان العرب، ذيل واژه مورد نظر.
3. علي‌اكبر دهخدا، پيشين، ذيل مورد نظر.
4. خدامراد سليميان، فرهنگنامة مهدويت (بنياد فرهنگي حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف، 1383)، چ اول، ، ص267.
5. علي‌اكبر دهخدا، پيشين، ذيل واژة مورد نظر.
6. محمد معين، فرهنگ فارسي، (تهران: انتشارات اميركبير، 1379) 6جلدي، ذيل واژه مورد نظر.
7. جوليوس گولد، ديليام كولب، فرهنگ علوم اجتماعي، (تهران: مازيار، 1376) چاپ گلشن، اول، ص29.
8. محمد معين، پيشين، ذيل واژه مورد نظر.
9. گولد و كولب، پيشين، ص 630 ـ 631.
10. معين، پيشين، ذيل واژه مورد نظر.
11. گولد و كولب، پيشين، ص630 ـ 631.
12. معين، پيشين، ذيل واژه مورد نظر.
13. گولد و كولب، پيشين، ص 529.
14. افضل اعمال امتي انتظار فرج الله عزوجل، معين، پيشين، ذيل واژه مورد نظر.
15. افضل العبادة انتظار الفرج،گولد و كولب، پيشين، ص29.
16. محمد محمدي ري‌شهري،  ميزان الحكمه، 10 جلدي، نشر و چاپ مكتب العلوم الاسلامي، چ سوم، 1372، ج1، ص 285. (به نقل از بحارالأنوار، ج52، ص122).
17. همان (به نقل از بحار، ج52، ص125).
18. برگرفته از صحيفه نور، ج21، ص14-13.
19. سليميان، پيشين، ص60.
20. صحيفة نور، ج7، ص255.
21. سليميان، پيشين، ص 65ـ 52.
22. مرتضي مطهري، قيام و انقلاب مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريفة، انتشارات صدرا، چ12، 1371، ص 61.
23. ابراهيم شفيعي سروستاني، نقش انتظار در پويايي جامعه، ماهنامه موعود، پيش‌شماره2.
24. ابراهيم شفيعي سروستاني، معرفت امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف  و تكليف منتظران، ص 176ـ 180، با تلخيص.
25. قال رسول‌الله صلي الله عليه و آله و سلم : يخرج اناس من المشرق فيوطئون للمهدي يعني سلطانه.
26. محمدي ري‌شهري، پيشين، ج1، ص 284، (به نقل از بحار، ج52، ص 122).
27.  (ان اكرمكم عندالله اتقيكم ).
28.  (مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلَا يُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُوْلَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ ).
29. صحيفه نور، ج7، ص339.
30. همان، اقتباس، ص53 ـ 52.
31. علي بن عيسي، اربلي، كشف الغمه، ج2، تبريز، 1381ق، ص 477.
32. محمد جواد طبسي، زنان در حكومت امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف، بنياد فرهنگي حضرت مهدي موعود عجل الله تعالي فرجه الشريف، ص14.
33. سيدضياء مرتضوي، امام خميني و الگوهاي دين شناختي در مسايل زنان، نشر و چاپ دفتر تبليغات اسلامي، چ اول، 1378، ص 156 (به نقل از صحيفه نور، ج6، ص185).
34. رجال مؤمنون عرفوا الله حق معرفته و هم انصار المهدي في آخر الزمان؛ محمدبن علي شيخ صدوق، كمال الدين، ج2، ص423ـ 417؛ محمدبن جرير طبري، دلايل الامامه؛ ص 267ـ 263؛ شيخ طوسي، الغيبه، ص214ـ 208؛ محمدبن حسن فتال نيشابوري، روضه الواعظين، ج1، ص 252 و علي بن عبدالكريم نيلي نجفي، منتخب الانوار المضيئه، ص 60ـ 53.
35. شيخ صدوق، همان، ج2، ص 430ـ 424؛ طبري، همان، ص 269ـ 268؛ شيخ طوسي، همان، ص 240ـ 238؛ فتال نيشابوري، همان، ج2، ص260ـ 256؛ نيلي نجفي، همان، ص 64ـ 60.
36. پايگاه اطلاع‌رساني معارف، ص 252. maaref.site.com
37. نجم‌الدين طبسي، چشم‌اندازي به حكومت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف، ص 159 به نقل از فردوس الاخيار، ج3، ص449.
38. عن ابي بصير عن ابي ‌عبدالله عليه السلام، إنه قال ذات يوم ألا اخبركم بما لا يقبل الله عزوجل من العباد عملاً الا به فقلت: بلي، فقال: شهادة ان لا له الا الله، ان محمداً عبده و رسوله و الاقرار بما امر الله و الولاية لنا و البرائه من اعدائنا يعني ائمه [الائمه] و التسليم لهم و الورع و الاجتهاد و الطمأنينه و الانتظار للقائم»، محمدباقر مجلسي، بحارالأنوار، ج52، ص140، ح5.
39. صادق سهرابي، «با انتظار در خيمه‌اش در آييم»، فصلنامه انتظار، ج5، ص 198.
40. «وكل شيئ اساس و اساس الاسلام حبنا اهل البيت»، محمد كليني، كافي، دارالكتب الاسلاميه، ج2، ص46، ح2.
41. محمد كليني، اصول كافي، ج1، ص414، ح8.
42. سليميان، پيشين، ص210.
43. همان مدرك، ص210.
44. همان مدرك، ص212.
45. صدوق، خصال، ج2، ص541.
46. ماهنامه موعود، شماره 38، ص25.
47. صدوق، پيشين، ج2، ص541.
48. فتح، آيه29.
49. مجلسي، پيشين، ج52، ص122.
50. «انكم لا تكونون صالحين حتي تعرفوا و لا تعرفون حتي تصدّقوا و لا تصدّقون حتي تسلموا»، كليني، پيشين، ج1، ص181، كتاب الحجه.
51. مجلسي، پيشين، ج52، ص122، ح4.
52. «اجتناب السيئات اولي من اكتساب الحسنات»، عبدالواحد تميمي آمدي، غررالحكم و دررالكلم، ص185، ح3514.
53. شيخ صدوق، پيشين، ج2، ص352، ح50.
54. علي سعادت‌پرور، ظهور نور، ترجمه‌اي از كتاب الشموس المضيئه، مترجم سيدمحمدجواد عزيزي، ص103.
55. ابراهيم اميني، دادگستر جهان، ص251.
56. ر.ك: سيدمحمدتقي موسوي اصفهاني، مكيال المكارم، فوائد دعا براي حضرت قائم عجل الله تعالي فرجه الشريف، مترجم سيدمحمدباقر قزويني، ص181 ـ ص575.

مؤسسه نورالیقین

مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی